Boekrecensie: Het betekenboek

Op het gebied van zakelijk tekenen is er steeds meer op de markt. Zowel aan materialen als vakliteratuur. Vanuit de visie: ‘complexe zaken eenvoudig maken’ krijg je de komende periode uitgebreide reviews van in Nederland uitgebrachte vakliteratuur. De reviews zijn volledig onafhankelijk, ik heb elk boek zelf betaald en er is niemand die mij gevraagd heeft om dit te doen, laat staan betaald. Deze keer in de review: Het Betekenboek.

Vers van de pers. Een nieuw boek in het land van zakelijk tekenen. Het betekenboek van Selma Koopman, Corine Matser, Marjolein van Braam Morris en Bas Bakker. Zojuist mocht ik de doos met mijn exemplaar van de postbode in ontvangst nemen. Het was even wachten met de verlate beschikbaarheid op bol.com en de vertraagde levering in verband met black Friday maar het boek is in goede orde aangekomen.

​Als vroege besteller had ik het nadeel vooraf geen digitaal inkijkexemplaar te kunnen raadplegen. Dit betekent dat ik bomvol verwachtingen maar zonder kennis het boek heb besteld. Na het openen van de doos was ik direct gecharmeerd van de voorkant. Veel iconen, dat is wat ze op de kaft beloven en wat ze ook direct op de kaft waarmaken. De voorkant inspireert dus gelijk om aan de slag te gaan. In plaats van op de eerste pagina te beginnen heb ik het boek ergens middenin geopend en wat heen en weer gebladerd. Dat viel tegen, heb ik nou maar een half boek gekregen voor mijn geld? Alle rechter pagina’s zijn vrij gelaten voor het ‘zelf doen’. Dat was niet wat ik had verwacht. Inmiddels is er een inkijkexemplaar beschikbaar en weet je als koper beter wat je kunt verwachten.

Na de eerste indruk ben ik netjes voorin begonnen. Al vanaf de eerste pagina zie je het herkenbare Betekenaar sausje: het logo, het lettertype en de stijl van de poppetjes. Wat daardoor ook gelijk opvalt is dat de herkenbare Betekenaar kleur nergens terugkomt. De binnenkant is zwart-wit, wat prima is voor het doel van het boek. Voor de buitenkant is een vrolijke gele kleur gekozen. De inhoudsopgave is kort maar duidelijk, daarin wordt ook gelijk de link gelegd naar het zelf tekenen. Maar niet voordat er op 3 pagina’s nog een korte samenvatting van het zakelijk tekenen wordt geschetst (figuurlijk gesproken, letterlijk zijn het strakke tekeningen). Op deze drie pagina’s wordt ook het doel van het boek duidelijk. “...twijfel je aan je creativiteit? Of je zelf iets kunt bedenken om te tekenen? Met dat idee is dit boek ontstaan. Wij doen voor hoe je simpele tekeningen opbouwt en jij kan dat nadoen”. Het boek is dus eigenlijk een soort mini-training iconen tekenen. Niet de hele basis van het zakelijk tekenen, maar puur gericht op het vergroten van je creativiteit en het uitbreiden van de iconenbibliotheek. In 4 kennispagina’s en 3 opdrachten kun je zelf het hele boek doorwerken. De eerste opdracht is “hoe teken je”. In zes stappen krijg je te zien hoe je een icoon opbouwt, het hele icoon wordt steeds in grijs weergegeven waarna met zwarte lijnen wordt aangegeven wat je als volgende stap moet tekenen. Op de rechterpagina mag je het vervolgens zelf gaan doen, door de eenvoud zou je het met een balpen af kunnen maar in de voorbeelden gaan ze ervan uit dat je een zwarte en grijze stift gebruikt. De iconen die worden gepresenteerd zijn heel divers. Van concrete woorden als ‘contract’ en ‘salaris’ tot gezegden als ‘de buitenwereld binnen halen’ en ‘de neuzen dezelfde kant op’. Na de eerste opdracht volgt weer een kennispagina. Deze keer over associatief tekenen. Geen nieuwe kennis, de theorie is van George Lakoff & Mark Johnson uit 1981, maar wel in een verfrissend nieuw jasje gegoten. De kennispagina is toegevoegd zodat je de volgende opdracht goed begrijpt en kunt uitvoeren. De pagina bevat dan ook precies genoeg informatie, niet meer dan strikt noodzakelijk. In de volgende opdracht, “vier varianten, twee van jou”, kun je je pas verworven kennis over associatief tekenen toepassen. De linkerpagina’s bevatten nu vier verschillende iconen voor hetzelfde begrip. Het is de bedoeling dat je op de rechter pagina nu zelf nóg twee iconen tekent bij ditzelfde begrip. Als je deze opdracht helemaal hebt uitgevoerd heb je dus zes iconen per begrip. Zo wordt je visuele bibliotheek snel gevuld. Wat ik in dit hoofdstuk mis is het associatieve denken zelf. De kennispagina en het idee van de opdracht zijn goed maar het is moeilijk te achterhalen welke associaties de auteurs zelf hadden bij het maken van de iconen. Bij enkele begrippen, zoals ‘duurzaam’ en ‘cultuur’ is de associatie goed te achterhalen maar bij begrippen als ‘community’ en ‘complexiteit’ zijn de iconen in de kern hetzelfde. Hierdoor lijkt het alsof de vier auteurs elk een icoon getekend hebben in plaats van dat er associatief gedacht is. Het zou de lezer helpen wanneer de associaties er, net als de voorbeelden op de kennispagina, bij hadden gestaan. Na de tweede opdracht volgt er een lege pagina in het boek. Conform de voorgaande structuur had ik hier een kennispagina verwacht maar pagina 162 blijkt volledig blanco, gevolgd door  de derde en laatste opdracht: “Beelden in context”. Hierin komt de competentie associatief denken zeker weer terug. De opdracht is deze keer anders ingestoken. Op de linker pagina krijg je één woord met een icoon (bijvoorbeeld ‘besluit’), op de rechterpagina krijg je vier variaties op het woord (voorbereiden, nemen, groeps, afwegen). Voor drie van deze variaties is ook al een icoon bedacht, de vierde moet je zelf tekenen. Wederom een flinke boost voor je eigen iconen bibliotheek. Doordat de opdracht nu vollediger is door het gebruik van woorden bij de variaties, is het makkelijker én leuker om het vierde icoon te bedenken en in te vullen. Na de laatste opdracht volgt een briljante afsluiter van dit boek, iets wat elke iconenbibliotheek nodig heeft, een woordenlijst. Alle begrippen uit dit boek staan op alfabetische volgorde en zijn voorzien van een paginanummer. Zo kun je snel je eigen gemaakte iconen weer terug vinden. Maar nu het tekenen zelf, persoonlijk vind ik het erg moeilijk om in een mooi nieuw boek zelf te tekenen. Maar alles voor de review. Het papier wat voor dit boek is gebruikt voldoet aan alle wensen van een zakelijk tekenaar. Het papier is niet te glad. De inkt droogt snel zodat je er direct met je grijze stift overheen kunt. Belangrijk is wel dat je een stift op waterbasis gebruikt, wanneer je een andere inkt gebruikt drukken de pagina’s door. Twijfel je of je stift voldoet? Begin dan met het icoon op pagina 161 ;) Samengevat: Met de juiste verwachtingen vooraf zal dit boek je positief verrassen. De auteurs hebben op simpele wijze iets gemaakt wat nog niet op de markt beschikbaar was: een iconenbibliotheek die je zelf kunt uitbreiden. Doordat de focus volledig ligt op losse iconen en niet op platen, structuren of andere vormen van visueel werken, is het boek is zeer geschikt voor de beginnende tekenaar of voor de zakelijk tekenaar die zelf creatiever wil worden in het maken van iconen. Wanneer je iconenbibliotheek goed gevuld is, óf het ontbreekt je niet aan creativiteit, zal dit boek je minder brengen. De prijs (€15,-) is goed voor wat je krijgt. Het formaat (A5) past prima in elke tas, maar iemand die zijn nieuwe iconenbibliotheek overal mee naar toe wil nemen zal smachtend uitkijken naar een A6 formaat.